کتاب چمشانک نفسیات کا ارتقاء

کتاب : نفسیات کا ارتقاء
نبشتہ کار: رفیق جعفر
چمشانک: سہیل بلوچ

بلوچ اسٹوڈنٹس ایکشن کمیٹی

کجام ھم اِلم ءُ زانت ءَ را نَابستگ (نیوٹلر) لیکگ وتی تہ ءَ وت یک گیر سائنسی اَملے کہ ایشی ءَ چہ یک تاگتوریں تبکہے ءَ را پائدگ رسیت۔
ھمک نپر ءِ زندمان ءِ سرپد بوئگ ءِ ھاترا ترا آئی ءِ چاگردی روزیگی ،گوستانکی ءُ سیاسی جاورھال زانگی اَنت، چیا کہ بنی آدم ءِ تَب آزمان ءِ جاہ ءَ زمینی جاور ءِ بنیات ءَ جوڑ بیت، ھمے ھساب ءَ تب زانتی ءِ بنھشت ءَ آئی ءِ روزیگی، چاگردی،گوستانکی ءُ سیاسی جاوراں چہ جتا سرپد بوت نہ کن ئے۔
اے کتاب رفیق جعفر ءَ نبشتہ کُتگ کہ سال 1984 ءَ چاپ ءُ شِنگ کنگ بیتگ۔ کتاب جتا جتائیں انسانی تبانی سر ءَ گپ کنت کہ چوں ءُ کجام ڈول ءَ انسان ءِ تب ءِ تہ ءَ گیشی اتکگ۔
اگاں ما تب زانتی ءِ سر ءَ گپ بہ جن اِیں گڑا مارا سماہ بوئگی اِنت کہ تب زانتی ءِ بنھشت ءِ جند گوں انسانی گوستانک ءَ بندوک انت۔
گوستانکی وئیل اے گپ ءِ شون ءَ دینت کہ چاگرد ءِ تاگتوریں تبکہ ءَ تب زانتی ءِ اِلم ءَ را کارمرز کنان ءَ لھتیں انچیں تبی شوربندی ٹھینتگ کہ ھمایانی برورد ءَ آیاں وتی روزیگی نپّانی ھواری ءَ ایندگہ نپّ ءُ سیت سرجم ءَ چِست کُتگ اَنت،
گوست ءَ لس مھلوک ءَ را بر ءُ بودی اَمل (پروڈیوسل پروسس) ءِ بابت ءَ ھچ وڑیں سرپدی نہ بوتگ ءُ آھاں نہ زانتگ کہ کِشت ءُ کشاری چون کنگ بیت ءُ کشت ءُ کشاری ءِ دیم ءِ اڑاند چون گیشینگ بنت،
وھدے کہ آیانی دیم ءَ جیڑھے اتکگ گڑا تاگتوریں تبکہ ءَ ھمے جیڑہ ءِ بنیات ءَ وتگڑیں تب ءِ لیکہ دیم آورتگ ءُ اَنچش کہ جادوگری ، تائیت ءُ بند (تعویز) ءُ ایندگہ بے بنیادیں چیز۔
ھما وھد ءَ یونان ءِ تہ ءَ یک زھنیت ءِ جوڑ بیت کہ جسمانی ھوالہ چہ مھنت ءَ زھنی بودشت گیش ارزشت داریت ءُ زھنی بودشت ءِ اَمل تھنا ھما کھول ءِ مردمانی کرا بیت کہ آیانی پِت ءُ پیرُکاں شوکیں زھنی بودشتے داشتگ ۔ھمے دروشم ءَ یک کھول ءِ ھُکومتی کنگ ءَ اِنت گڑا آئی ءِسوب ایش اِنت کہ ھمے کھول ءَ را ھکومت کنگ ئِے زھنی بودشت چہ پت ءُ پیرکاں گون اِنت۔ اے زھنیت ءِ جوڑ کنگ ءِ مول ءُ مراد ھمے بوتگ کہ لس مھلوک ءَ را ھکومت کنگ ئِے ھچ وڑیں ھک نیست، ھمے لیکہ ءَ را دیم ءَ بران ءَ دگے یک شھزانتے، سُکرات گُش ایت کہ ھکومت کنگ ئِے ھک تنھا شاھزانتانی دست ءَ بہ بیت ءُ ایندگہ لس مھلوک ءَ را ھکومتی کنگ ئِے ھچ وڑیں ھک مہ بیت ۔ اے لیکہ ءِ کُٹمی (طبقاتی) پہلو ایش اِنت کہ ھکومت کنگ ءِ ھک تھنا یک ھاسیں کُٹمے ءَ را بہ رسیت ءُ چاگرد ءِ ایندگہ کُٹمانی زمہ واری تنھا روزیگی زلورتانی سرجم کنگ ئیگ اِنت۔ لس مھلوک ھُکومتی کنگ ءِ بودشت نہ داریت۔
رپیّک جاپّر دیمتر ءَ نبشتہ کنت گُشیت کہ شھزانتیں افلاتون ( پلاٹو) دگے یک لیکھے دیم ءَ کار اِیت آ ھمے لیکہ ءِ ردّ ءَ گُشیت کہ اے دگنیا ءَ ابید ھم دگہ یک دگنیائے است اِنت ۔ اے دگنیا یا زندمان کہ ما ایشی تہ گوازینگ ءَ اِیں اے ھما دگنیا (بزاں گواچنی دگنیا)ءِ ساھگ اِنت ۔
اے لیکہ ءِ مکسد اے بوتگ کہ لس مھلوک ءِ دلگوشی ءَ چاگردی لُٹ پُل ءَ چہ درکنگ ءُ وتگڑیں دومی دگنیائِے ءِ نیمگ ءَ برگ۔
دگے شھزانتے گشں اِیت کہ دگنیا ءَ ھرچی بوئگ ءَ اِنت آ بیت اِنت مُدامی ھمے ڈول بوان بیت۔ دگنیا ءِ تہ ءَ ھچ وڑیں راستی نیست ءُ مٹی ءُ بدلی ھم نئیت۔
دگنیا ءِ مٹی ءُ بدلی ءَ رد کنگ ءَ تب زانتی ءِ رد ءَ میٹا فزکس، گش ایت کہ اے جدلیاتی لیکہ ءِ ھلاپ اِنت اے لیکہ ءِ بنکی سوب ھمے بوتگ کہ چاگرد ءِ مستریں اڑاند بزاں گُلام ءُ واجہ (مالک) ءِ اڑاند ھمے وڑ ءَ برجاہ دارگ بہ بیت ءُ ایشی ءِ تہ ءَ ھچ وڑیں مٹی ءُ بدلی مئیت۔
دگے یک شھزانتے ھیناس ءِ لیکہ ءِ رد ءَ چاگرد ءِ جھلی تبکہ ءَ را بَاشِندگی (شہری) ءِ جند دئیگ مہ بیت اِنت پرچہ کہ سیاسی کارانی واستہ شوکیں مجّگ ءِ واھندیں مردمانی زلورت بیت ءُ اے مردمانی کر ءَ اے وڑیں زھن نیست اِنت کہ آ اے چیزاں پھم اِت بہ کن اَنت۔ لس مھلوک ءَ را وتی گریبی ءِ سرا پشومان بوئگی نہ اِنت ءُ زمینی جاورانی رد ءَ درد ءُ سکی ءُ سوری برداشت کنگی اَنت چیا کہ آیانی گواچنی دگنیا ءَ دومی دگنیا اِنت۔
کجام ھم چاگردے ءِ بنکی جیڑہ ءُ اڑاند بر ءُ بودی (پیداواری)اَمل ءِ تہ ءَ گندگ ءَ کئیت ۔ ھمے بر و بودی اَمل چہ چاگردی سیادی ءَ جوڑ بیت ءُ ھمے سیادی چہ دگہ لیکھے ءِ جوڑشت بزاں(کانود، شھزانتی ،تب زانتی ، لبزانک ءُ آرٹ ) ودی بیت ۔ اے چاگرد ءِ تہ ءَ میانی کُٹم ءِ تبکہ جسمانی ھوالہ ءَ تنگ دست ءُ بےکسیں مردمانی ڈول ءَ بیت بلئے زھنی ھوالہ ءَ تاگتوریں تبکہ ءِ گون ءَ بیت ۔
پمے ھاتر ءَ اے تبک اڑاند ءِ آماچ بیت اے کلاس مدام زر ءُ ریپورٹیشن ءِ دمب ءَ کپییت بلئے دگنیا ءِ دیم ءَ اے وتی دروشم ءَ پیش نہ دارگ ءِ ھاتر ءَ چاگردی ءُ نیکراھی ءِ دروشم ءَ کیت اِنت۔
بہ گُپت ءِ مارکس ئیگ ءَ “ کجام ھم استان ءِ تہ ءَ ھما تاگتوریں تبکہ ملک ءِ بر و بودی (پیداواری عمل) ءِ سرا وتی کنٹرول ءَ ایر کن اَنت گڑا آ استان ءِ زھنیت ءِ سرا ھم وتی زور ءَ دینت ءُ لس مھلوک ءِ تہ ءَ انچیں زھنیت ودی کن اَنت کہ آئی ءَ چے ھما لس مھلوک تنھا وتی تہ ءَ مھدود بیت۔
زار روس ءِ وھد ءَ سینچو (چارلس ایگناٹیوس سینچا) ءِ یک کتابے ءِ “Reflex of the Brain” نام چھاپ بیت آئی ءِ سر ءَ بندش جنئگ بیت کہ اے کتاب ءِ تہ ءَ وتگڑیں زرکاریں لیکہ (کیپٹلزم) کہ آئی ءِ رد ءَ ”اے دگنیا دروگ ئے ءُ گواچنی دگنیا دیم ءَ اِنت“ ھمے لیکہ ردّ کنگ بہ بیت ءُ ھمے وھد ءِ ھکومتی بنیات ءَ ولگوج کنگ بہ بیت۔
اے وھد ءَ ھکومتی تاگتوریں تبکہ ءِ دگہ یک لیکہ بوتگ کہ لس مھلوک ءَ ھمک جاور ءَ گوں ہوار بوئگی اِنت ۔اے گپ ءَ چہ اے زاھر کنگ لوٹیت کہ انسان ءُ جناور ءِ تہ ءَ ھچ وڑیں پرک ءُ درّک نیست اِنت ءُ مستریں پرک زبان، سماہ ،چاگردی کرد رد کنگ بوتگ ۔
انسان ءُ جناور ءَ یکیں داب ءَ ایر کنگ ، انسانی سماءَ ءَ درانگاز کنگ ءُ انسانی،کرد ءَ کنٹرول کنگ ءِ سائنسی پٹ ءُ پولی دروشم دیم ءَ آرگ امریکہ ءِ زرکاریں تبکہ ءِ زلورت ءَ سرجم کنت اِنت ۔ ھمے دروشم ءَ دگہ یک لیکہ ” کرداریت “ ءِ نام ءَ دیما ءَ آرگ بوتگ اے لیکہ ءِ تہ ءَ گشگ بیت کہ لس مردم مشین ءِ دروشم ءَ اَنت ۔ انسان نہ جیڑیت کُت کنت ءُ نئیکہ انسان ءَ را پگر ءُ اھساس ھست ،ایشی لھتیں ساھدارانی کُتہ کاری کُتگ ءُ ھمائی کُتہ کاری ءِ آسر کَش اِتگ ءُ ھمے آسر ءَ ھم لس مھلوک ءِ سرا اپلائی ئِے کُتگ ءُ پدا لس مھلوک ءِ تب درشان کتگ اَت ۔
ھمے وڑ ءَ وھدے کہ لس مھلوک ءَ ھکومت ءِ پلہ مرزی نہ کُتگ گڑا اے مردماناں بد اکلاک ، لادین ءُ گنوگ ھم گُشگ بوتگ ۔
رائک (رایخ) گشیت کہ زرکاریں چاگرد ءِ تہ ءَ اے جھد کنگ بیت کہ گونڈویں زھگانی تب انچوں جوڑ کنگ بہ بیت کہ آ زرکار (سرمایہ دار) ءَ پائدگ بہ دے اَنت ءُ ھمایانی لوٹاں سرجم بہ کن اَنت۔ اے کارانی ھاتر ءَ بنداتی لسون (بنیاتی لیول) بزاں کہ اسکول ءِ لسون ءَ چہ ھیل کاری کنگ بیت ءُ یک ھیلکاری ماھولے ٹھینگ بیت دانکہ ایشاناں مجّگی لیول ءَ تیار کنگ بہ بیت ءُ اے کارانی دیم ءَ برگ ءِ ھاترا باکائدہ وتگڑیں سائنسی پٹ ءُ پول ھم کنگ بیت ۔ھمے پٹ ءُ پول ءِ وسیلہ چہ اے پدرّ کنگ بیت کہ چاگرد ءِ شوکتریں گونڈو ھما اَنت کہ آ زرکاریں تبکہ (سرمایہ داریں تبکہ) ءِ ھساب ءَ جیڑ اَنت۔
دگہ یک تبزانتے گروش ، آ گشیت کہ مکتب ءِ تہ ءَ وتگڑیں چکاس گرگ بہ بیت ۔ اے چکاس گرگ ئِے مکسد ھمے بہ بیت کہ وانگجاھاں گیش ھما ورنا ءَ دیم ءَ آرگ بہ بنت کہ آیانی مجّگ چاگرد ءِ تاگتوریں تبکہ ءِ ھساب ءَ جوڑ اِنت ۔ ھمے کُتہ کاری ءِ تہ ءَ دگہ یک گپے جاہ دیگ بوتگ کہ سیاہ پوستیں نودربر چہ ازل ءَ کم زانت اَنت ءُ ایش چہ وانگجاھاں درکنگ بہ بنت چیا کہ اے زرّاں زاوال کنگ اَنت ۔
دیمترا رائخ گشیت کہ ایشاناں کارجاھانی تہ ءَ انچیں مردمانی زلورت بیت کہ آ مجّگی ھساب آزات مہ بنت ءُ آ وتی واجھانی (آفیسر) ھر وڑیں ھکم ءَ بہ منّ اَنت ءُ آیانی ھاترا ھرچ ڈولیں کار بہ کن اَنت ۔
اے چاگرد ءِ تہ ءَ مردمانی وتی ابرمی واھشت ءِ چیردیگ ئِے آسر اے دروشم ءَ گندگ ءَ کیت کہ گونڈلیں زھگانی مجّگ ءِ تہ ءَ اے گپ نادینگ بوتگ کہ وتی واھشتانی چیر دیگ شوکیں اَملے ءُ انسان ھمک درد ءُ سکی ءَ اوپار بہ کنت ءُ اے اوپاری سوبمندی ءِ چیدگ اِنت ۔
انچش کہ لس مردم وتی ابرمی واھشت ءَ چیر دینت گڑا آئی ءِ تہ ءَ اھساس کمتری کیت ءُ مردم وتی کار گِران مار اِیت ءُ آ وتی کار ءَ چہ دلگران بیت ءُ مدام ھیالانی تہ ءَ زندگ بیت ۔
یک زروآوریں چاگردے ءِ تہ ءَ ھما مردم ءَ را مجّگی نادراہ گشگ بیت کہ آئی ءِ ھیال ءُ لیکہ زرکاریں تبکہ ءِ لوٹانی چپّ بہ بنت بیستُمی کرن ءَ اے وتگڑیں مجگی نادراھانی ھاتر ءَ نوکیں شوربندی ءِ ٹھینگ بوتگ ءُ وتگڑیں پٹ ءُ پولی یے ءِ وسیلہ ءَ اے گپ پہ زور باورکنائینگ بوتگ کہ اے راستیءَ مجگی نادراہ
اَنت ۔
پہ درور وھدے کہ امریکہ ءِ کارمستری یے ھاترا تھومس ایگلٹن وتی نام ءَ دنت گڑا وھدے کہ مردماناں سماہ کپ اِیت کہ یک وھدے کسانی ءَ ایشی ءَ را مجگی نادراھی یے بوتگ ءُ ایشی الاج کُتگ گڑا ایشی ءِ نام پہ زور کشگ بیت ۔
ایلس گشیت کہ سیاہ پوستیں مھلوک ھمے ھاتر ءَ پریشان نہ اَنت کہ آیانی جیڑگ کم اِنت بلے اے ھاتر ءَ پریشان اَنت کہ امریکہ ءِ روزیگی ربوط ءِ تہ ءَ اسپیت پوستیں مردمانی روشت مئے گوں شر نہ اَنت ۔ھمے چاگرد ءِ تہ ءَ سیاہ پوستیں مردمانی مجّگ ءِ تہ ءَ اے گپ نادینگ بوتگ کہ سیاہ پوستیں مردم وتی میاریگ وت اَنت ، اے گپ ءِ جند زرکارے ءِ شوربندی ءِ شون ءَ دنت ۔
وھدے کہ زرکاریں چاگرد ءِ تہ ءَ زُلم ءُ زوراکی ءِ ھلاپ ءَ یک تبکھے گھگیری بندات کنت گڑا چاگرد ءِ ایندگہ تبکہ ھمے تبکہ ءِ گھگیری ءِ جھد ءَ را جھل جن اَنت ءُ اے گپ ءَ دیم ءَ کار اَنت کہ اے مردمانی بُنکی جیڑہ ھست اَنت بزاں کہ لوگی جیڑہ ھمے لوگی جیڑھانی زھر ءَ زھرشانی ءِ دروشم ءَ کشگ ءَ اَنت، ھما مردم کہ گھگیری کنگ ءَ انت گڑا آیانی سر ءَ وتگڑیں بھتام جن اَنت ءُ اے گُش اَنت کہ ایشانی گور ءَ زھرشانی ءِ آجوئی پچ گرگ بہ بیت ءُ ایشاناں یک کسانیں ھد ءُ سیمسرے ءَ دارگ بہ بیت،
اے وھد ءَ تبزانت ھکومتی ادراھانی نزوریانی چیر دیگ ئِے ھاتر ءَ مردمانی مجّگاں چہ گھگیری ءَ رکینگ ءِ ھاتر ءَ بلاھیں کردے پیلو کن اَنت ۔
اے تبزانت راستی ءَ تاگت ءِ منوگر اَنت وھدے کہ تاگت زرکار ءِ کرا بیت گڑا اے زرکاریں تبکہ ءِ نزینکیں مردم بنت ۔
امریکہ ءِ تہ ءَ زرکاریں کارجاھانی تہ ءَ باکائدہ تب زانتاناں وتی کرا نوکری دیگ بیت ءُ ایشاناں بازیں زرّے دیگ بیت، ایشانی بنکی کار ایش بیت کہ لس مھلوک ءِ تبّ ءَ ھمے وڑ جوڈ بہ کن اَنت کہ ایشانی مڈّی بھا بہ بنت ءُ باز جاھاں اے تب زانت سائنسی راھبند ءِ وسیلہ ءَ چہ تب ءَ گیشین اَنت۔
پہ درور نوزدھمی کرن ءَ آسٹریا ءِ یک سائنسدان ءِ پرانز جوزپ گال ( Frantz Joseph Gaal) ءَ انسانی کامپولءِ جوڑشت ءِ وانگ ءِ جھد کُتگ ءُ گڑی ءَ اے آسر داتگ کہ گنوکانی ءُ گناھگارانی کامپول چہ لس مردم جتا بنت ۔ دگہ یک اطالوی زانتکارے سزیر لومبرو گشیت کہ ھما مردم کہ گناھگار اَنت آیاناں کانود ءَ گناھگار ءَ گشتگ، بلے اے زرکاریں چاگرد ءِ تہ ءَ اے گپ پدر اِنت کہ کانود تنھا زورگریں تبکہ جوڑ کنت ۔
دیمتر ءَ کتاب ءِ نبشتہ کار نوآبادزمانگی تب ءِ نیمگ ءَ دلگوشی دنت ءُ گشیت کہ زورگر ایردستیں راج ءِ مردمانی مجّگ ءَ اے گپ ءَ جاگہ دنت کہ شُما درست مجّگی ھساب ءَ نزور اِت ۔ اے نظام ءِ تہ ءَ ایردست ءِ زانتکاریں تبکہ زورآور گون ءَ آوار بیت ءُ آ زورآور ءِ کبزہ ءَ را شر پیشدارگ ءُ وتی مردماناں چہ گھگیری ءِ دارگ ءِ ھاترا لیکہی بنیات ءَ کارکنگ بندات کن اَنت۔
یک ایردستیں چاگردے ءِ تہ ءَ ایردستیں تبکہ ءِ تچک ءَ رھوت گوں زورآور نہ بیت اِنت بلے گوں وتی ایردستیں تبکہ ءَ ھمک روچ ءَ رھوت ءِ تہ ءَ بیت اِنت، اے گپ ءِ جنئگ ئِے مکسد ایش اِنت کہ زورآوریں تبکہ ایردستیں تبکہ ءِ تب ءَ اے وڑ ءَ جوڑ کنت کہ زورآوریں تبکہ ءَ را گوں ایردستیں تبکہ ءَ ھچ وڑیں نندگ ءُ پادایگ ئِے زلورت نہ بیت اِنت پرچہ کہ ایردستیں تبکہ ءِ مردم وت زوآوریں تبکہ ءِ لوٹاں سرجم کنت اِنت
زانتکاریں فینن گشیت کہ زورگر ءِ زلم ءُ زوراکی چہ ایردستیں مردم مجّگی نادراہ جوڑ بنت ۔
اے مردمانی الاج نادرھجاہ ءَ کنگ نہ بنت چیا کہ اے نادراھجاہ ءِ ڈن پدا ھم ھمے چاگرد ءِ زوراکیانی آماچ اَنت ۔ ھمے ھاتر ءَ المی اِنت کہ اے نوآبادزمانگی سسٹم درکنگ بہ بیت ۔
فینن گشیت کہ اے جیڑہ ھما سسٹم ءَ ودی کُتگ کہ آئی ءِ تہ ءَ لس مردم وتی زندمان ءَ گوازینگ ءَ اِنت، وھدے کہ اے نظام ءِ تہ ءَ مٹی نئیت مردمانی جیڑہ گیش ءُ گیوار بوت نہ کن اَنت۔
آسر
اے کتاب ءِ وانگ ءَ پد من ءَ ھمے سماہ کپت کہ گوستانک ءَ بگر داں روچے مروچی ءَ برجاھیں زرکاریں چاگرد ءَ تاگتوریں تبکہ ءَ وتی ایجمنی رکینگ ءِ ھاتر ءَ تب زانتی ءٙ را اکیڈمک بنیات ءٙ کارمرز کُتگ ۔ انوگیں وھد ففتھ جنریشن وار فیئر ءِ نام ءٙ زانگ بیت ، اے چاگرد ءِ تہ ءٙ مردمانی زھن ءُ ھیال ءِ تہ ءٙ گھگیری ھلاس کنگ ءُ برجاھیں اسٹیٹس کو ءِ رکینگ ءِ ھاترا تاگت وسیلہ چہ یک مزنیں کچے ءَ کار ءُ پروگرامانی سر ءٙ کار کنگ بوئگ ءٙ اِنت ۔ ایردستیں راج ءِ گلامی ءٙ را مھکم کنگ ءِ واستہ جُتائیں دروشم بزاں( ربیدگی شوربندی ، سیاسی شوربندی) ٹھینگ بوئگ ءٙ انت ۔ ربیدگی زوراکی ءِ ھاترا تبی بنیات ءٙ انچش کار بوئگ انت ھاس نودربرانی واستہ اسکالرشپ پروگرام، Cultural Exchange ءِ وڑیں پروگرام ٹھینگ بوئگ ءٙ اِنت، اِستان ءُ آئی ءِ ادارھانی نیمگ ءٙ چہ وتی لٹ ءُِ کُٹ ءٙ کانودی ھساب ءَ شر پیشدارگ ءِ ھاترا ءُ وتی تشدد ءٙ را ڈیفائن کنگ ءِ ھاترا لس مھلوک ءِ زھن انچش جوڑ کنگ بوتگ کہ آئی ءِ مچانکی سماہ ءِ تہ ءٙ اے گپ جاگہ دیگ بوتگ کہ ما چہ بنیاد ءَ گُلام اِیں، ءُ دائمی گلام بنت بلے ھمک وھد ءٙ زورآور ءِ ایجمنی ءِ ھلاپ ءٙ گھگیری کنگ بوتگ ۔ ہر دو نیمگ ءٙ پرایمینیں دروشم ءُ تشدد ءِ ھم جھد کنگ بوتگ ءُ اے گھگیری ءِ جند مرچی جتائیں جتائیں لیکہانی بنیات ءٙ بوئگ اِنت ۔
گڑی ءَ بس ھمے گشگ لوٹ آں کہ زورآور ءِ تب ءِ ھلاس کنگ ءِ ھاترا زمینی جاور ءِ بنیات ءَ گَھگیری کنگ بوتگ، انگت بوئگ ءَ اِنت ءُ دیمتر ءَ ھم کنگ بیت۔